زنبورهاي نر و ماده به راحتي از روي شاخك قابل تشخيصند. شاخكهاي زنبور ماده كوتاه، خميده و در انتها متورم و داراي موهاي كوتاه و ظريف و كم مي باشند ولي در زنبورهاي نر، شاخك بلند و در انتها داراي موهاي بلند و زيادي است. شاخكها به راحتي در زير بيني كولر با بزرگنماي 10 تا 20 ديده مي شود.
در شرايط حرارتي 4-2 درجه و رطوبت 90-85 درصد مي توانيم تريكوگراما را در فاز پيش شفيرگي در يخچال معمولي هم نگهداري نماييم. در فاز پيش شفيرگي و شفيرگي به مدت 40-30 روز مي توان اقدام به ذخيره سازي نمود اما در فاز بلوغ نمي توانيم بيش از 10 روز نگهداري كنيم. در مدت نگهداري، هيچگونه اثر منفي در بيولوژي تريكوگراما بوجود نخواهد آمد.
نگهداشتن درازمدت در مرحله فعال تريكوگراما امكان ندارد. براي اينكه اين زنبور را به مدت زياد ذخيره سازي كنيم بايد در حالت نيمه فعال آنرا به دياپوز ببريم.
تريكوگراما در طبيعت زمستان گذراني مي كند. در مرحله لاروي در زماني كه تغذيه قطع شده و هنوز به مرحله پيش شفيرگي وارد نشده، در پاييز به دياپوز مي رود. ايجاد چنين حالتي در آزمايشگاه براي ذخيره سازي داراي اهميت است. شرايطي كه ايجاد مي شود بايد شرايط فيمابين طبيعت و آزمايشگاه باشد كه اين تركيب كمك شاياني به ما خواهد نمود تا همگام با طبيعت قدم برداريم.
در مرحله اول بايد رشد اوليه لاروها را به دياپوز ببريم كه براي اين منظور تخم پارازيته را بعد از يك الي دو روز اول در حرارت 23 درجه در روز و 10 درجه در شب با رطوبت 80 درصد و 16 ساعت روشنايي و 8 ساعت تاريكي نگهداري كنيم.
مرحله دوم يعني مرحله رشد لارو (سنين اول) در حرارت 10 درجه نگهداري مي شود و بعد از 3 الي 4 هفته اين حالت تبديل به فاز پيش شفيرگي مي شود و در اين مرحله در حرارت 3-2 درجه و با رطوبت 80-50% مي توانيم به مدت 6 تا 7 ماه نگهداري كنيم كه هيچگونه تغييرات منفي در زنبور ايجاد نمي شود.
براي خارج كردن زنبورها از حالت دياپوز نبايد مدت از دو ماه كمتر باشد كه در اين مرحله طي 7 تا 9 روز تخمها را در درجه حرارت هاي مختلف قرار مي دهيم كه اصولا در چهار روز اول 70 تا 95 درصد از زنبورها حركتشان مشخص مي شود. (نبايد تخم ها را يك دفعه در شرايط بهينه رشدي قرار دهيم).
آلوده سازي:
لوازم مورد نياز:
1) نبشي: براي ساختن قفسه هايي كه سبدها را روي آن قرار دهيم
2) سبد يا آبكش: براي شستشوي جوها
3) سيني آبكش: براي آلوده سازي. براي كاهش هزينه ها مي توان از آبكش هاي پلاستيكي معمولي نيز براي آلوده سازي استفاده كرد
4) جو: بهتر است جو درشت و تميز باشد
5) الك: براي تميز كردن و جدا كردن خار و خاشاك احتمالي از جو استفاده مي شود. درصورتي كه جو تميز تهيه شود نيازي به الك نخواهد بود
6) لگن: براي شستشو و ضدعفوني جوها با كنه كش
7) قرص فستوكسين
8) ترازوي دقيق: براي وزن كشي تخم سيتوتروگا
9) تخم سيتوتروگا: بيد غلات با نام علمي Sitotroga cerealla به عنوان ميزبان واسط استفاده مي شود و زنبور تريكوگراما تخم هاي خود را داخل تخم بيد غلات مي گذارد (آن را پارازيت مي كند). تخم سيتوتروگاي تازه شيري رنگ بوده كه به تدريج به نارنجي تغيير رنگ مي دهد. زنبورها تخم هاي تازه را ترجيح مي دهند و تمايل كمتري به پارازيت تخمهاي نارنجي شده دارند.
10) ميله هاي باريك: براي جمع آوري لاروهاي تفريخ شده سيتوتروگا كه از سيني هاي آلوده سازي آويزان شده اند.
11) دماسنج و رطوبت سنج
ساختمان انسكتاريوم:
محل توليد تريكوگراما بايد داراي اتاق هاي مجزا باشد تا در طول مراحل توليد تداخل ايجاد نشود و امكان كنترل دما و رطوبت هاي متفاوت را داشته باشيم. پنجره ها و منافذ را بايد با پارچه يا مقواي مشكي پوشاند زيرا سيتوتروگا آفت انباري بوده و به تاريكي علاقه بيشتري دارد. منبع نوري اتاق پارازيت را نيز بايد خودمان تامين نماييم. تمام اتاق ها و سالن ها بايد هواكش داشته باشد تا بتوان تهويه مناسبي اعمال نمود. بهترين سيستم گرمايش شوفاژ است. درصورت استفاده از بخاري گازي يا نفتي بايد دقت كرد كه هيچگونه گازي از آنها متصاعد نشود. براي خنك كردن نيز از كولر گازي (در مناطق مرطوب) و يا كولر آبي (در مناطق خشك) استفاده مي شود. براي تامين رطوبت مورد نياز ميتوان از دستگاه هاي رطوبت ساز (سرد يا گرم) استفاده كرد. تجهيزات ديگر درانسكتاريوم شامل سردخانه (براي نگهداشتن تخم ها در دماي 4درجه) آزمايشگاه كوچك داراي لوپ يا بيني كولر و پتري ديش و لوله هاي آزمايش بزرگ و همچنين آون بزرگ مي شود. (داشتن يك آزمايشگاه كامل در انسكتاريوم لزومي ندارد. تنها وجود يك لوپ الزاميست.)
روش آلوده سازي:
قبل از انجام عمل آلوده سازي بايد اتاق را از هرگونه آلودگي و بخصوص حشرات پاك كنيم. سپس به ازاي هر متر مربع 3 تا 5 قرص فستوكسين به مدت 48 ساعت قرار دهيم و در صورت وجود لانه مورچه توسط سم سوين اتاق را شستشو دهيم. (توجه داشته باشيد كه فستوكسين بسيار سمي و براي انسان خطرناك است، بنابراين رعايت مسائل ايمني و استفاده از ماسك ضروريست.) در نهايت در صورتي كه قبلا نيز از آن مكان براي پرورش حشرات استفاده شده براي جلوگيري از شيوع كنه با سم نئورون سمپاشي مي نماييم.
براي ضدعفوني جوها به ازاي هر كيسه 50 كيلويي 1 عدد قرص فستوكسين به مدت 48 ساعت ميگذاريم و آنها را در يك اتاق در بسته و يا زير پلاستيك بدون منفذ قرار ميدهيم. پس از ضدعفوني جوها را به اندازه مشخص (بسته به سبدهاي خريداري شده معمولا 3 تا 6 كيلوگرم در هر سبد) در هر آبكش ميريزيم و با آب به خوبي ميشوييم بدين ترتيب كه آبكش حاوي جوها را داخل لگن پر از آب نموده و با دست كاملا جوها را به هم زده و شستشو ميدهيم. سپس جهت جلوگيري از جوانه زني جوها را در محلول پرمنگنات 4 در هزار به مدت 10 ثانيه غوطه ور مي كنيم. در صورتي كه آون بزرگ داشته باشيم بجاي استفاده از پرمنگنات مي توان جوها را پس از فستوكسين زدن به مدت 24 ساعت در دماي 80 درجه قرار داد.
پس از جذب رطوبت و دندانگير شدن جوها (در اثر فشردن يك دانه جو بين دو دندان جاي دندانها روي جو بماند ولي از هم نپاشد) زمان مناسب براي آلوده سازي فرا مي رسد. در اين مرحله دقت در مورد جوانه زني و كپك زدن جوها بسيار لازم است.
براي آلوده سازي در هر سيني يا آبكش به ازاي هر 3kg جو، 4 گرم تخم ميگذاريم. بايد توجه داشت كه تفريخ تخمها بلافاصله پس از آلوده سازي صورت پذيرد تا از جوانه زني يا كپك زدن جوها جلوگيري شود. به منظور تامين رطوبت اتاق آلوده سازي از رطوبت ساز استفاده مي كنيم. در صورتي كه رطوبت ساز نداشته باشيم بايد كف اتاق را مرتبا آبپاشي كرده و خيس نگه داريم.
پس از تفريخ، ورقه هاي تخم را جمع آوري و نابود مي كنيم. نفوذ لاروها به داخل دانه هاي جو معمولا از زمان آلوده سازي در حدود 7 الي 10 روز بسته به دما و رطوبت محيط و جوها به طول مي انجامد. در اين زمان لاروها ممكن است توسط تارهايي كه مي تنند از سيني آبكش ها خارج و آويزان شوند، در اين زمان مي توان لارو آبكشهاي پاييني را توسط ميله هاي باريك جمع آوري و به داخل آبكش ها برگرداند.
حدود 10 روز پس از آلوده سازي كه لاروها به داخل جو نفوذ كردند، شروع به هم زدن و رطوبت دهي به جوها مي كنيم. اين عمل را هر روز بايد انجام دهيم تا رطوبت و تهويه لازم در جوها تامين شود.
مرحله انتقال به داخل كاورها حدود 22 روز پس از آلوده سازي انجام مي شود. در اين زمان اولين پروانه هاي به اصطلاح پيش پرواز ظاهر شده و بلافاصله عمل انتقال كه در ادامه توضيح داده خواهد شد انجام مي گردد.
اتاق آلوده سازي در طول شبانه روز بايد تاريك باشد و بهتر است در جلوي درب هر اتاق يك زيرپايي كه مدام به محلول نئورون آغشته شده قرار گيرد.
دماي اتاق آلوده سازي حدود 27 و رطوبت بالاي 80 درصد توصيه مي شود.
براي تعيين درصد آلوده سازي مي توانيم 100 دانه جو را شكافته و تعداد دانه هاي لارو دار را بشماريم.
انتقال:
لوازم مورد نياز:
1- كاور: براي ساختن كاور مي توان از ميله هاي آهني 2*2، حلب، تور پارچه اي سفيد يا سياه رنگ استفاده نمود. البته در صورتي كه از آلومينيوم استفاده كنيم براي مدت طولاني تري قابل استفاده خواهد بود.
ابعاد كاور: 80*120*120 سانتيمتر
طول پايه: 120 سانتيمتر
ابعاد قيف پايين كاور: 80*90*120 سانتيمتر
تونل زير قيف: 15 سانتيمتر
فواصل بين قابها: 10 سانتيمتر
2- قاب: وسيله اي است از جنس چوب يا آلومينيوم و تورهاي فلزي گالوانيزه با منافذ 2 ميليمتري. قاب به گونه اي ساخته مي شود كه گنجايش 9 كيلوگرم جو آلوده را داشته باشد. بايد توجه داشت كه ته قاب بايستي بسته و بالاي آن باز باشد. در هر كاور تعداد 10 قاب قرار داده مي شود.
به محض ظهور پروانه هاي پيش پرواز (اولين بيدهاي بالغ كه روي آبكش ها مشاهده مي شود) بايد اقدام به عمل انتقال نمود. بدين منظور آبكش ها را درون لگن حاوي محلول نئورون 2 در هزار غوطه ور كرده و چند ثانيه به هم ميزنيم.
به دليل اينكه داخل هر دانه جو بك لارو زنده وجود دارد بايد از روي هم گذاشتن آبكشها براي نقل و انتقال خودداري كنيم تا باعث از بين رفتن لاروها نشويم.
در اين زمان بهم زدن جوها در روز و شب به دفعات براي خشك شدن و هوادهي بسيار ضروريست. اگر جوها خشك نشده باشند داخل كاور كپك ميزنند.
پس از 24 ساعت آبكش ها را به داخل قاب ها خالي مي كنيم. بايد توجه كرد كه در حين پر شدن قابها، جوهاي پايين ريخته لگد نخورد زيرا اين جوها حاوي لارو بوده و به راحتي له مي شوند.
پس از پر شدن قابها تعداد 10 قاب را به يك كاور منتقل مي كنيم. كاورها بايد قبلا ضد عفوني شده و توسط چسب ماستيك تمامي درزهاي آنها پر شده باشد، زيرا پروانه ها از هر سوراخي استفاده كرده و خارج مي شوند. پس از انتقال قابها كاور را توسط پارچه توري ميپوشانيم و يا اگر براي آن درب توري ساخته باشيم آنرا مي بنديم و از بسته بودن كامل آن و عدم وجود هر گونه درز و منفذ مطمئن ميشويم.
در زير هر كاور در پايين قيف يك تونل كوچك حلبي وجود دارد كه آن تونل را به يك سه راهي پليكا 16 متصل كرده و در دوطرف، سه راهي را با توري و كش مي پوشانيم. براي اتصال اين سه راهي به تونل از تيوپ ماشين استفاده مي شود. دقت شود كه سه راهي با زمين تماس نداشته باشد.
پروانه گيري:
دماي اتاق پروانه گيري مي بايست 23 الي 24 درجه و رطوبت نسبي هوا حدود 70 درصد باشد. در اين اتاق هم دماسنج و رطوبت سنج لازم است.
بعد از خارج شدن پروانه ها از جو و پرواز در داخل كاور، توسط دستگاه پمپ باد اقدام به پروانه گيري مي كنيم. بدين ترتيب پروانه ها كم كم به طرف قيف هدايت شده كه همزمان با آن با زدن ضربه هايي به قيف آنها را به داخل سه راهي ميريزيم. وقتي همه پروانه ها وارد سه راهي شدند آنرا جدا كرده و درب آنرا محكم ميگيريم تا پروانه اي خارج نشود.
دبه اي را بايد از قبل بدين صورت تهيه كنيم كه نصف آن را بريده و ته آن دبه را با توري و كش مسدود كنيم. پروانه هاي داخل سه راهي را به داخل اين دبه خالي مي كنيم و جهت انجام عمل پرزگيري زير دستگاه هود ميبريم. هود را روشن كرده و دبه محتوي پروانه ها را در زير آن به آرامي تكان مي دهيم تا بال و پرز پروانه ها الك شود. در اين زمان بايد مراقب بود پروانه ها در حين اين عمل بيرون نيايند و حداكثر پرزها گرفته شود.
تخم گيري:
براي تخم گيري نياز به قيف هاي پلاستيكي داريم كه دو طرف آن بايد با توري هايي كه قبلا با كش تهيه نموده ايم پوشانده شود تا پروانه ها نتوانند خارج شوند. بهتر است قيف ها را به منظور عبور هوا و تهويه سوراخ دار كنيم.
قيف هايي كه آماده كرده ايم را مرتب بر روي يك صفحه مسطح قرار داده و پروانه ها را از داخل دبه پرزگيري به داخل آن خالي مي كنيم. ميزان پروانه ها داخل هر قيف به مقداري است كه يك لايه پروانه سطح توري كف قيف را بپوشاند به طوري كه روي هم نباشند.
اتاق تخمگيري نيز بايد قبلا ضدعفوني شده و تمام مناقذ آن گرفته شده باشد و هيچ نوري وارد اتاق نشود. قفسه بندي اتاق بايد طوري باشد كه در هر قفسه بتوان به راحتي قيف ها را جابجا كرد. بهتر است بلندي هر طبقه از قفسه حدود 5 سانتيمتر از بلندي قيف بالاتر باشد. روي قفسه ها كاغذهاي غير روغني به ابعاد ته قيف ميگذاريم و قيف ها را روي آنها قرار مي دهيم. از هر قيف 3 الي 4 روز تخمگيري مي شود و هر روز بايد كاغذهاي زير قيف ها را عوض كنيم. روز دوم معمولا بهترين تخم ها را توليد مي كند.
مدت پروانه گيري يا بعبارت ديگر طول عمر هر كاور تا يك ماه مي باشد. البته زماني كه ميزان پروانه گيري در اواخر دوره كاهش يابد ديگر موقع باطل كردن كاور است. اين زمان ممكن است حدود روز بيست و پنجم باشد. در هر صورت نبايد كاور را بيش از 30 روز نگه داشت زيرا خطر شيوع كنه افزايش مي يابد.
مرحله تخم گيري بسيار حساس است، كاغذها بايد خشك بوده و درجه حرارت محيط از 24 و رطوبت از 60 درصد بيشتر نباشد.
نكته قابل توجه اين است كه تمام پروانه هاي آزاد (به اصطلاح خودم پروانه هاي ولگرد) توسط جاروبرقي بايد جمع آوري شوند زيرا باعث گسترش آلودگي مي گردند.
پس از پايان تخم گيري روز اول (24 ساعت پس از پروانه گيري) قيف ها را جابجا مي كنند، يعني قيف هاي روز اول به قفسه هاي روز دوم انتقال مي يابند و برگه هاي حاوي تخم از زير آنها جمع آوري مي شوند. البته قبل از جابجايي بايد ته قيف ها را با يك برس نرم داخل يك ظرف پاك نمود زيرا همواره تخمهايي وجود دارند كه به توري چسبيده است. اين تخمها كه به صورت فله جمع آوري مي شود در آلوده سازي مجدد مورد استفاده قرار مي گيرد.
پس از پايان تخم گيري هر سري، قيف ها و توري ها را با آب و پودر شستشو و وايتكس ميشوييم و در آفتاب خشك مي نماييم.
منوی اصلی
نویسنده: 
